کوزیچکین که بود و چه کرد؟
تاریخ انتشار: ۲۶ شهریور ۱۴۰۱ | کد خبر: ۳۶۰۳۱۰۶۷
سعید حجاریان در یادداشت تازۀ خود به نظارت‌های اطلاعاتی کشورهای خارجی هم اشاره کرده و از ماجرای کوزیچکین نام برده. این نوشته دربارۀ همین ماجراست.
به گزارش ایران اکونومیست، عصر ایران نوشت: ««نسخه‌ای برای پیشگیری از فساد» عنوان یادداشت تازۀ سعید حجاریان و چون همیشه حاوی نکته‌های تازه است. از جمله اینکه در بخشی از آن آورده است:
«در جهان مدرن کشورها از دو طریق مورد نظارت قرار می‌گیرند.
بیشتر بخوانید:
اخباری که در وبسایت منتشر نمی‌شوند!
مراد این نظریه‌پرداز از ماجرای کوزیچکین، اطلاعاتی دربارۀ حزب توده در اوایل دهۀ ۶۰ است که یک کارمند سفارت شوروی در تهران در اختیار انگلیسی‌ها قرار داد و آنها هم در پاکستان به دو مقام جمهوری اسلامی منتقل کردند و همین بعدتر زمینۀ برخورد گسترده با حزب توده در ایران شد.
دست بر قضا یادداشت آقای حجاریان و اشارۀ صریح او به «ماجرای کوزیکچین» درست در روزهایی منتشر می‌شود که درگذشت یک پیرمرد و یک پیرزن مشهور و هر دو ۹۵ساله بازتاب گسترده‌ای در رسانه‌های ایران داشته است: اولی ملکه الیزابت دوم، پادشاه فقید بریتانیا و دومی که قبل از او رخ داد، امیرهوشنگ ابتهاج، شاعر بزرگ و ملی ایران که در سال ۱۳۶۲ در حالی همراه رهبران حزب توده بازداشت شد که داستان او جدا بود و یک سال بعد با وساطت محمدحسین شهریار نزد رئیس‌جمهوری وقت و بیان این جمله که «ملائک به خاطر زندانی‌بودن سایه می‌گریند» آزاد شد.
ولادیمیر کوزیچکین در واقع همان کسی است که به لندن رفت و اطلاعات خود دربارۀ اعضای حزب توده در ایران را به بریتانیایی‌ها داد و آنها هم به مقامات ایران منتقل کردند و با یک تیر چند نشان را هدف گرفتند: اول اینکه درصدد جلب اعتماد جمهوری اسلامی برآمدند تا بگویند ما درصدد براندازی از طریق نفوذ در سیستم نیستیم. مراقب دیگران باشید. دوم اینکه می‌خواستند ببینند آیا ایران در مدعای وابسته‌نبودن به اتحاد شوروی صادق است یا نه و سوم هم اینکه به رقیب دیرین ضربه‌ای اساسی وارد کنند تا روس‌ها نپندارند در غیاب متحدان غربی شاه می‌توانند ایران را به حیاط خلوت خود بدل کند.
با این اوصاف بد نیست بدانیم کوزیکچین که بوده است؟
تارنمای تاریخ ایرانی دو سال پیش دربارۀ او چنین نوشته بود: «در خرداد ۱۳۶۱ ولادیمیر کوزیچکین، مامور اطلاعاتی کا.گ.ب - سرویس اطلاعاتی، امنیتی شوروی - از طریق مرزهای شمالی ایران به ترکیه گریخت و سپس به بریتانیا رفت و اطلاعات خود را در اختیار ام‌آی۶ گذاشت. فرار او به بریتانیا یکی از بزرگترین موفقیت‌های سرویس‌های اطلاعاتی غربی در جنگ جاسوسان در دو سوی دیوار آهنین در دهه ۱۹۸۰ بود.
کوزیچکین که فارغ‌التحصیل زبان فارسی بود در سال ۱۹۷۴ برای کارآموزی به ایران اعزام شد. پس از یک سال که در معدن بافق و شهرهای دیگر مشغول کارآموزی بود به شوروی بازگشت و سپس در سال ۱۹۷۶ به عضویت کا.گ.ب درآمد. دو سال قبل از انقلاب دوباره به ایران آمد و این بار به عنوان مسئول امور کنسولی در سفارت شوروی در تهران مشغول به کار شد. نکته مهم اما اینکه از جمله اطلاعاتی که او پس از فرار به بریتانیا در اختیار سرویس‌های اطلاعاتی غربی گذاشت، بخشی از فعالیت‌ها و اسامی اعضای حزب توده ایران بود.
بی‌بی‌سی به مقاله‌ای در روزنامه واشنگتن‌پست در ۱۹ نوامبر ۱۹۸۶ اشاره کرده که در آن آمده: «با فرار ولادیمیر کوزیچکین افسر جزء کا.گ.ب در تهران، سازمان سیا به اطلاعات غیر منتظره و بادآورده‌ای دست یافت. چکیده اطلاعات او از جمله جزئیات عملیات شوروی و حزب توده در ایران به دست سی.آی.ای رسید. سپس سی.آی.ای فهرست اسامی و جزئیات بیشتری را به ایران رساند. این اقدام سی.آی.ای علاوه بر اینکه فلج‌کردن عملیات کا.گ.ب در ایران را دنبال می‌کرد، پیش‌کشی برای «ابراز حسن نیت» نسبت به نظام ایران هم بود.»
همین اطلاعات که یک رابط پاکستانی به نمایندگان ایران تحویل داد، بهانه لازم برای حمله به حزب توده ایران را در اختیار مقامات وقت تهران گذاشت. هر چند در اسناد منتشرشده نامی از مذاکره‌کنندگان ایرانی برای دریافت اطلاعات کوزیچکین نیست اما به نظر می‌رسد رابطین بین ایران و سازمان‌های جاسوسی غربی، حبیب‌الله عسگراولادی و جواد مادرشاهی از اعضای حزب موتلفه اسلامی بوده‌اند؛ چراکه اکبر هاشمی رفسنجانی در بخشی از خاطرات خود در پنجم مهر ۱۳۶۱ می‌نویسد: «عصر مهندس جواد مادرشاهی و حبیب‌الله عسگراولادی که برای گرفتن اطلاعات از فردی مطلع به پاکستان رفته بودند، آمدند و مطالب جالب و مفیدی که از او گرفته‌اند - درباره عملکرد کا.گ.ب و حزب توده و سیاست آینده شوروی در ایران - گزارش دادند.»
گرچه خبر فرار کوزیچکین به غرب به اعضای رهبری حزب توده هم رسیده بود اما نورالدین کیانوری، دبیر اول حزب، معتقد بود اطلاعات او چندان اهمیتی نداشته و خطری برای فعالیت این حزب ندارد.
خود کوزیچکین هم البته در خاطراتش نقش خود در دستگیری اعضای حزب را انکار کرده و می‌گوید: «بالاخره مقامات ایران ضربه خود را وارد آورده و همه اعضای کمیته مرکزی حزب توده دستگیر شدند. در آن زمان مطبوعات غرب مسئولیت این کار را به گردن من انداختند ولی من مطمئنم که چه من به غرب پناه می‌بردم و چه نه، سرنوشت حزب توده دقیقاً یکسان بود.»
منابع حزب توده می‌گویند: کوزیچکین یک افسر دون‌پایه در سفارت اتحاد شوروی در ایران بوده است. رهبران حزب توده ایران نیز از فرار او اطلاع داشتند و می‌دانستند اهمیتی ندارد. برای شناسایی نام و نشانی رهبران حزب توده ایران نیز نیازی به اطلاعات کوزیچکین یا ام‌آی۶ و سازمان سیا وجود نداشت و همه آنها علنی و از دهه‌ها پیش شناخته‌شده بودند. جواد مادرشاهی، مشاور امنیتی رئیس‌جمهور وقت - که برای ملاقات با کوزیچکین و گرفتن اسناد وی راهی پاکستان شد - نیز می‌گوید کوزیچکین اطلاعات جدیدی نداشت.
خود ولادیمیر کوزیچکین در کتاب «کا.گ.ب در ایران» که شرح زندگی حرفه‌ای اوست به دو ماموریتی اشاره کرده که در دوره حضورش در سفارت انجام داده است:
«رابط حزب توده ۴۰ عکس اعضای کمیته مرکزی حزب را تحویل داد. آنها را به مرکز فرستادم تا به شناسنامه‌ها الصاق گردد. کمی بعد شناسنامه کیانوری با عکس او به طور کامل دریافت شد. قرار بود بقیه را هم بفرستند. لازم بود آخرین دستکاری‌ها را هم روی شناسنامه او انجام بدهم و مهرهای انتخاباتی را که از بعد از انقلاب در ایران شده بود رویش بزنم. در آن زمان به این‌گونه علائم موجود در شناسنامه که حاکی از وفاداری صاحبش نسبت به رژیم اسلامی بود، اهمیت فراوانی داده می‌شد.
این کار صورت گرفت و شناسنامه به کیانوری تحویل گردید. بعداً طرح عملیاتی انتقال کیانوری به شوروی از طریق مرز دو کشور را دریافت کردیم.
پیدا بود که می‌خواهند ناخدای کشتی در حال غرق‌شدن را اول نجات بدهند. سه نقطه برای عبور از مرز در نظر گرفته شده بود. یکی در منطقه مرزی افغانستان - ایران و دوتای دیگر در مرز ایران - شوروی در ترکمنستان و آذربایجان. در صورت بروز خطر و مخفی‌شدن، کیانوری می‌بایست به ما علامت بدهد تا ما مرکز را مطلع کنیم. در ساعت معینی از روز خاصی از هفته، پس از دریافت علامت، یک عامل کا.گ.ب در یک شهر کوچک مرزی در منطقه‌ای توافق‌شده فقط ۱۰ دقیقه منتظر می‌ماند و کیانوری می‌بایست به ابتکار خودش تا آنجا برود. نام رمزی برای شناسایی تعیین شده بود. عامل کا.گ.ب او را به محلی که می‌بایست از مرز بگذرد راهنمایی می‌کرد و کیانوری از آنجا به آن سوی مرز می‌رفت. در صورت پیداشدن مرزداران ایرانی، گروه ویژه در آن سوی مرز منتظر می‌ماندند تا عبور سلامت رفیق کیانوری را ممکن سازند.
به عبارت دیگر گروه ویژه می‌بایست سپاهیان ایرانی را از میان بردارد. برای دیگر اعضای کمیته مرکزی حزب توده هم چنین نقشه‌ای طرح شده بود. برای تهیه طرحی فوق‌العاده که در صورت دستگیری رهبران حزب توده می‌بایست اجرا شود، رزیدنسی مامور شد با یکی از اعضای مخفی حزب توده تماس بگیرد و وسیله‌ای ارتباطی تمهید کند. این عضو مخفی سپس می‌توانست ما را از سرنوشت رهبرانش مطلع سازد. شبارشین من را مامور این کار کرد. افسری که از لحاظ قیافه ظاهری به ایرانیان کاملاً شبیه بود انتخاب و مامور شد که با عضو مخفی حزب توده رابطه برقرار کند. آنان با هم دیدار کردند و درباره ترتیب رابطه با هم مذاکره کردند. برای نجات حزب توده از هیچ کاری فروگذار نشد. دیگر جزو اسرار نیست که کل این کوشش ها به موفقیتی نرسید. وقتی مقامات ایران سرانجام ضربه خود را زدند، همه اعضای کمیته مرکزی حزب توده دستگیر شدند.» (ترجمه اسماعیل زند و حسین ابوترابیان، ۱۳۷۱)
کیانوری پس از انتشار کتاب کوزیچکین در نامه‌ای به روزنامه اطلاعات (۲۸ اردیبهشت ۷۰) نوشت: «کوزیچکین نه‌تنها افسر بلندپایه و عالی‌رتبه سازمان امنیت اتحاد شوروی نبود بلکه حتی افسر میان‌پایه هم نبود. او کمترین رابطه‌ای با حزب توده ایران نداشت و تنها از حزب توده ایران دو نفر را می‌شناخت یکی آقای فروغیان که معلم زبان فارسی در مدرسه‌ای بود که کوزیچکین هم در آنجا فارسی یاد می‌گرفت و دیگری فردی که برای گرفتن ویزای مسافرت به شوروی به طور علنی به کنسولگری شوروی در تهران مراجعه می‌کرد. به همین علت هم پس از فرار کوزیچکین که نزدیک به یک سال پیش از حمله به حزب توده ایران و بازداشت رهبران و کادرهای حزب انجام گرفت، رهبری حزب با اطمینان به اینکه از کار حزب کمترین اطلاعی ندارد هیچ‌گونه اقدام احتیاطی انجام نداد.» (عبدالله شهبازی، مطالعات سیاسی، پاییز ۷۰)
منبع: خبرگزاری ایسنا برچسب ها: حزب توده
منبع: ایران اکونومیست
کلیدواژه: حزب توده اعضای کمیته مرکزی حزب رهبران حزب توده حزب توده ایران حزب توده اعضای حزب
درخواست حذف خبر:
«خبربان» یک خبرخوان هوشمند و خودکار است و این خبر را به‌طور اتوماتیک از وبسایت iraneconomist.com دریافت کرده‌است، لذا منبع این خبر، وبسایت «ایران اکونومیست» بوده و سایت «خبربان» مسئولیتی در قبال محتوای آن ندارد. چنانچه درخواست حذف این خبر را دارید، کد ۳۶۰۳۱۰۶۷ را به همراه موضوع به شماره ۱۰۰۰۱۵۷۰ پیامک فرمایید. لطفاً در صورتی‌که در مورد این خبر، نظر یا سئوالی دارید، با منبع خبر (اینجا) ارتباط برقرار نمایید.
با استناد به ماده ۷۴ قانون تجارت الکترونیک مصوب ۱۳۸۲/۱۰/۱۷ مجلس شورای اسلامی و با عنایت به اینکه سایت «خبربان» مصداق بستر مبادلات الکترونیکی متنی، صوتی و تصویر است، مسئولیت نقض حقوق تصریح شده مولفان در قانون فوق از قبیل تکثیر، اجرا و توزیع و یا هر گونه محتوی خلاف قوانین کشور ایران بر عهده منبع خبر و کاربران است.
خبر بعدی:
۱۰ از ۱۸: این بخش از والیبال آسیا در تصرف ایران
به گزارش "ورزش سه"، اسامی کاندیدهای ایرانی پیشنهادی برای کسب کرسی های بین المللی در منطقه آسیای مرکزی دی‌ماه ۱۴۰۲ از سوی دکتر مرادی سرپرست وقت فدراسیون والیبال به دبیرخانه کاوا ارسال شد. پس از آن سید میلاد تقوی رپیس فدراسیون والیبال ایران هفته گذشته در ادامه جلسات بین‌المللی خود، جلسه‌ای آنلاین با محمد لطیف رئیس منطقه آسیای مرکزی برگزار کرد و در این جلسه طرفین در خصوص افزایش تعاملات بین فدراسیون‌های عضو و همچنین بهره‌برداری بیشتر از دانش و تخصص والیبال ایران در راستای پیشرفت سطح والیبال منطقه آسیای مرکزی به عنوان پرجمعیت‌ترین، بزرگترین و فعال‌ترین منطقه فدراسیون جهانی به بحث و گفتگو پرداختند و میلاد تقوی خواستار افزایش سهم کرسی‌های ایران در کمیسیون‌های کاوا و معرفی تعداد بیشتری از افراد برای تصاحب این جایگاه‌ها شد.
بر این اساس نشست شورای آسیای مرکزی با حضور روسای فدراسیون‌های عضو و اعضای هیات رئیسه از جمله سید میلاد تقوی به عنوان رپیس فدراسیون والیبال ایران و دکتر محمدرضا داورزنی نایب رئیس اول منطقه آسیای مرکزی برگزار و اسامی اعضای کمیسیون‌ها و کمیته‌های مختلف منطقه آسیای مرکزی اعلام شد و با تصویب تمامی اعضا سهم والیبال ایران از 10 کرسی به ۱۸ کرسی افزایش یافت.
بر این اساس در کمیسیون مسابقات ورزشی مریم حسابی به عنوان رئیس کمیته و مسعود یزدان پناه و مرتضی افجه‌ای به عنوان اعضا انتخاب و معرفی شدند.
محمد شاهمیری به عنوان عضو کمیسیون داوری، مهدی اسلامی به عنوان عضو کمیسیون مالی، دکتر کتایون عرب‌زاده و دکتر محمد دیوسالار به عنوان اعضای اعضای کمیسیون استیناف منطقه آسیای مرکزی معرفی شدند.
همچنین جواد مهرگان رئیس کمیسیون توسعه و آموزش و علی فتاحی به عنوان یکی از اعضای این کمیسیون و دکتر امیرحسین منظمی به عنوان رئیس کمیسیون فنی و مربیان شد و محمود افشاردوست و مصطفی کارخانه به عنوان اعضای این کمیسیون و زهرا نژادعلی، مریم حسابی و مرتضی افجه‌ای به عنوان اعضای کمیسیون بازاریابی و ارتباطات انتخاب و معرفی شدند.
در کمیسیون پزشکی نیز دکتر مهدی ابارشی به عنوان عضو این کمیته انتخاب شد و در کمیسیون والیبال ساحلی، چمن و برف، حسن بازدرهوا و امیرحسین صادقی از اعضای ایرانی انتخاب شده هستند.
بر این اساس سهم والیبال ایران به عنوان قدرت اول والیبال منطقه آسیای مرکزی همچنان بیشتر از دیگر کشور هاست و کسب این کرسی‌ها به عنوان یک کرسی بین المللی در والیبال دنیا می‌تواند حضور ایرانیان بیشتری را در موقعیت‌های مختلف بیش از پیش افزایش دهد.
تصاویر پدر ساواکی مهران غفوریان